Hồi 22h30 ngày 12/9/2011, tại cầu số 2 cảng Xuân Hải (Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đã xảy ra một vụ tai nạn nghiêm trọng khiến tàu Thanh Hải 08 bị chìm. Theo ước tính, thiệt hại của chủ tàu lên đến hàng tỷ đồng. Nguyên nhân gây chìm tàu Tàu Thanh Hải 08 là loại tàu chở hàng tổng hợp, vỏ thép, kết cấu hàn, một chân vịt, mũi có boong nâng, lái có kết cấu thượng tầng kín. Tàu có tổng dung tích 499 GT, trọng tải toàn phần 881 DWT; khoang chở hàng được bố trí 01 hầm hàng. Tàu Thanh Hải 08 được đưa vào khai thác từ tháng 4/2009; các giấy tờ của tàu vẫn còn hiệu lực cho đến thời điểm xảy ra tai nạn. Vào 14h ngày 12/9/2011, tàu Thanh Hải 08 bắt đầu nhận 790 tấn gỗ dăm. Quá trình nhận hàng diễn ra khi trời bắt đầu mưa to, nước sông Lam chảy xiết làm cho tàu bị đẩy lùi về phía hạ lưu. Đến khoảng 22h thuyền viên phát hiện dây buộc tàu đứt, tàu bắt đầu bị dạt ra phía tâm luồng và trôi về hạ lưu bến số 2; đến khoảng 22hl5, thuyền viên phát hiện tàu bị nghiêng trái và nghiêng rất nhanh, thuyền trưởng lệnh toàn bộ thuyền viên rời khỏi tàu, và đến 22h30 tàu bị lật nghiêng và chìm hoàn toàn trước thủy diện cầu số 2 cảng Xuân Hải. Sau khi được kéo lật ngửa, một phần tàu Thanh Hải 08 đã nổi hẳn lên mặt nước
Sau khi tai nạn xảy ra, thuyền trưởng đã liên lạc báo cáo vụ việc với các cơ quan chức năng, đồng thời dùng lưới quây quanh tàu ngăn gỗ dăm tràn ra sông và tiến hành các biện pháp cần thiết hạn chế dầu tràn gây ô nhiễm môi trường. Xác định đây là vụ tai nạn nghiêm trọng, Cảng vụ Hàng hải Hà Tĩnh đã thành lập Tổ điều tra tai nạn hàng hải. Sau một thời gian thu thập tài liệu liên quan và thẩm vấn trực tiếp các thuyền viên trên tàu, có thể thấy tàu Thanh Hải 08 bị lật chìm là do những nguyên nhân sau: - Trong thời gian tàu làm hàng trời có mưa nhỏ đến mưa vừa; khu vực cảng Xuân Hải thường xuyên có mưa, hàng hóa ngấm nước nên bị ướt. Khi xếp gỗ dăm ướt lên tàu đã làm tăng thêm một lượng nước bị đọng lại tại la canh hầm hàng. - Trong các ngày từ 09 đến 12/9/2011, khu vực Nghệ An-Quảng Bình có mưa vừa và mưa to, đặc biệt khu vực thượng lưu sông Lam có mưa rất to trong ngày 12/9, do đó đã gây ra đợt nước lũ cục bộ trên sông Lam vào chiều tối cùng ngày. Đợt nước lũ dâng cục bộ này chảy mạnh và xiết khi đi qua khu vực hạ lưu Xuân Giang-Xuân Phổ (là vị trí cảng Xuân Hải) do tiết diện ngang của dòng chảy khu vực này bị thu hẹp đột ngột tại bãi bần Xuân Giang. - Trong quá trình bốc hàng xuống tàu Thanh Hải 08, tàu chưa có sơ đồ xếp hàng và phương án chằng buộc, che đậy hầm hàng nhằm hạn chế lượng nước mưa trong hầm hàng. Thủy thủ trực ca chưa thường xuyên quan sát tình trạng của dây buộc tàu nên không điều chỉnh dây buộc tàu cho phù hợp. Khi tàu xuống hàng, mớn nước phần chìm của tàu bị nâng lên, dây buộc tàu bị kéo căng hơn làm tăng độ mỏi của dây buộc tàu, cộng với tác động tăng cường của ngoại lực (nước lũ tràn về) đã khiến dây buộc tàu bị đứt. - Tối 12/9, nước lũ trên sông Lam dâng cao, dòng nước lũ chảy mạnh và xiết. Dòng nước lũ này đã tác động lên phần chìm của tàu Thanh Hải 08 qua hệ thống dây buộc tàu vốn đã bị kéo căng do không điều chỉnh phù hợp trong quá trình tàu làm hàng, làm cho các dây dọc mũi và ngang mũi bị đứt. Khi dây dọc mũi, dây ngang mũi bị đứt, tàu bị xô ra phía tâm luồng do dòng nước lũ sau khi tác động vào kè gầm bến đã tác động trở lại vuông góc với phần chìm mạn trái của tàu. Đồng thời lúc này, các dây buộc tàu còn lại vẫn đang giữ tàu vào cầu cảng, dưới tác dụng của 2 lực trái chiều đã tạo thành một ngẫu lực, chính ngẫu lực này đã sinh ra một mô men (mô men lật) cùng chiều nghiêng của tàu (nghiêng sang trái - về phía cầu cảng). Khi tàu bị nghiêng sang trái, lượng nước tại các két dằn, két nước ngọt và nước trong la canh hầm hàng đều bị dồn sang trái, chính lượng nước này đã tạo ra lực tác động mặt thoáng. Tổng hợp của lực mặt thoáng và ngẫu lực do dòng nước lũ tác động vào mạn chìm và lực giữ tàu của dây buộc tàu, tàu bị mất vị trí cân bằng ổn định và không có khả năng phục hồi (Mômen phục hồi) làm cho tàu nghiêng thêm. Và mô men lật này là nguyên nhân làm cho tàu bị lật nghiêng tại cầu cảng. Đề xuất và kiến nghị Nhằm giảm thiểu những vụ tai nạn tương tự xảy ra, cơ quan chức năng cũng đưa ra một số khuyến cáo cho các chủ tàu, thuyền trưởng cũng như các cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành tại cảng biển: Chủ tàu cần nắm vững và tăng cường công tác quản lý thuyền viên theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải về chức danh, nhiệm vụ theo chức danh của thuyền viên và đăng ký thuyền viên làm việc trên tàu biển Việt Nam và quy định về tiêu chuẩn chuyên môn, chứng chỉ chuyên môn thuyền viên và định biên an toàn tối thiểu của tàu biển Việt Nam. Chủ tàu cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc huấn luyện, thực tập các tình huống khẩn cấp trên tàu theo quy định chứng chỉ chuyên môn thuyền viên và định biên an toàn tối thiểu của tàu biển Việt Nam. Con tàu mang theo khoảng 800 tấn gỗ dăm bị chìm và nằm nghiêng suốt hơn một tháng tại cầu số 2 cảng Xuân Hải Thuyền trưởng phải nắm rõ đặc tính, đặc thù của cảng biển và vùng nước cảng biển mà tàu tiến hành hoạt động bốc dỡ hàng hóa, đặc biệt đối với các cảng biển trong sông vốn chịu tác động rất lớn của dòng chảy, nhất là trong mùa mưa lũ. Ngoài ra, thuyền trưởng cần nâng cao tinh thần trách nhiệm, có kế hoạch và biện pháp cụ thể trong quản lý, chỉ đạo điều hành hoạt động của tàu. Chủ động, quyết liệt trong kiểm tra, giám sát chất lượng làm việc của thuyền viên, đồng thời có biện pháp nâng cao chất lượng làm việc của thuyền viên. Các cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành tại cảng biển cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động hàng hải của tàu tại cảng biển, nhằm đảm bảo an toàn-an ninh hàng hải và phòng ngừa ô nhiễm môi trường tại cảng biển; thực hiện nghiêm quy định của Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2005, Nghị định của Chính phủ về quản lý cảng biển và luồng hàng hải cũng như các quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động quản lý chuyên ngành Hàng hải. H.M